«Ο Αντόνιο Κόστα έκανε κάτι που αποτελεί δεδικασμένο: άνοιξε τον δρόμο ώστε να ακολουθήσουμε κι εμείς την ίδια πορεία». Πίσω από αυτό το μήνυμα του Αλέξη Τσίπρα στην εφημερίδα «Diário de Notícias» και πίσω από την εκλογή του Πορτογάλου Μάριο Σεντένο στην προεδρία του Eurogroup θα μπορούσε να κρύβεται και το ιδανικό σενάριο για τη μεταμνημονιακή Ελλάδα: επί πρωθυπουργίας Κόστα, με την πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην Ευρώπη που στηρίζεται από το Κομμουνιστικό Κόμμα, τη ριζοσπαστική Αριστερά και τους Πράσινους, και με υπουργό Οικονομίας τον Σεντένο, η Πορτογαλία έγινε το μικρό θαύμα της Ευρωζώνης.

Με την έξοδό της από το μνημόνιο πήγε κόντρα σε όλες τις συνταγές και τις νόρμες της λιτότητας, αύξησε μισθούς και συντάξεις, μείωσε φόρους, επανέφερε τις συλλογικές συμβάσεις και αποκατέστησε τις εργασιακές σχέσεις. Το νεοφιλελεύθερο μπλοκ και οι επικριτές του Κόστα μίλησαν για πολιτική και οικονομική αυτοκτονία, προδίκασαν το νέο «αριστερό μνημόνιο» της χώρας και καταλόγισαν στον Σεντένο «voodoo-economics» («οικονομική πολιτική-βουντού»).

Μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια όμως τα «voodoo-economics» και η Πορτογαλία κατάφεραν εκείνο που έμοιαζε ακατόρθωτο: η ανεργία έπεσε στο 8,5% από 17,5% που ήταν στην κορύφωση της κρίσης, η οικονομία «τρέχει» με ρυθμό ανάπτυξης 2,6%, οι επιχειρηματικές επενδύσεις έκαναν άλμα 13% και το έλλειμμα μειώθηκε κάτω από το μισό, στο 2,1%. Και αντί «αριστερού μνημονίου» ο Σόιμπλε απένειμε στον Σεντένο τον τίτλο «Ρονάλντο του Eurogroup» και η Standard & Poor’s έβαλε φαρδιά πλατιά την υπογραφή των αγορών στο πορτογαλικό πείραμα, αναβαθμίζοντας τα έως τότε junk ομόλογα της χώρας.

Κατά τους σκεπτικιστές, η Πορτογαλία του Κόστα απλώς είχε «άστρο»: κεφαλαιοποίησε τις πολιτικές λιτότητας του προκατόχου του Κοέλιο, καβάλησε το κύμα της ποσοτικής χαλάρωσης του Ντράγκι και βγήκε στο ξέφωτο χάρη στη συγκυρία της οικονομικής ανάκαμψης της Ευρωζώνης. Κατά τους κεϋνσιανούς, απλώς διέψευσε στην πράξη το δόγμα ΤΙΝΑ («There Is No Alternative») και απέδειξε το οικονομικά αυτονόητο, ότι η ύφεση δεν χτυπιέται με λιτότητα κόντρα στη λιτότητα, αλλά με τόνωση της ζήτησης.

Το βέβαιο είναι ότι αυτή η Πορτογαλία, του Κόστα, του Σεντένο και της κεντροαριστερής – αριστερής συμμαχίας, είναι το success story που είχε διακαώς ανάγκη η πολλαπλώς ακυρωμένη και αμφισβητούμενη ευρωπαϊκή ελίτ. Εξ ου και η εκλογή Σεντένο -και δη με τις γερμανικές «ευλογίες»- στην ηγεσία του Eurogroup, εξ ου και η πιο ήπια προσέγγιση των δανειστών στην τελική φάση του ελληνικού προγράμματος, εξ ου και ο -διστακτικός μεν, ανοιχτός όμως πια- διάλογος για τη «νέα αρχιτεκτονική» της Ευρωζώνης στη βάση των σχεδίων Μακρόν και Γιούνκερ.

Τώρα το αν η ιστορία και το success story μπορεί να επαναληφθούν και στην περίπτωση της Ελλάδας μένει να φανεί μέσα στον επόμενο χρόνο. Ιδανικά σενάρια, άλλωστε, δύσκολα μπορεί να υπάρξουν σε μια

Ευρώπη βαθιά κλονισμένη από το Brexit, τρομαγμένη από την ακροδεξιά απειλή και εγκλωβισμένη στη γερμανική πολιτική κρίση. Εκείνο όμως που σίγουρα υπάρχει, όπως λέει κυβερνητική πηγή με γνώση των διεργασιών, είναι ένας «καθαρός πλέον χάρτης μιας Ευρώπης που αλλάζει», ο οποίος μπορεί να διευρύνει και το «παράθυρο ευκαιρίας» για την Ελλάδα.

«Ο Ντάισελμπλουμ δεν υπάρχει πια, ο Σόιμπλε πολεμά με τους δικούς του εσωτερικούς δαίμονες και ο Βίζερ παίρνει σύνταξη τον Γενάρη», λέει η ίδια πηγή, προσθέτοντας: «Δεν είναι τα πρόσωπα που φτιάχνουν τις πολιτικές ούτε θα έρθει η επανάσταση επειδή ένας Νότιος έγινε πρόεδρος του Eurogroup. Ομως το παλιό σύστημα αποχωρεί ηττημένο, το κάδρο αλλάζει και το νέο μόλις τώρα διαμορφώνεται».

Το εύρος αυτής της αλλαγής θα το ορίσουν, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Αθήνας, τρεις παράγοντες: η εμπλοκή -με την όποια μορφή- ή μη των Σοσιαλδημοκρατών στη νέα γερμανική κυβέρνηση, η δυναμική που θα κερδίσει το σχέδιο Μακρόν για τις θεσμικές αλλαγές στην ΕΕ και οι νέες δομές συμμαχιών που μπορεί να υπάρξουν τόσο στην ευρωπαϊκή Κεντροαριστερά όσο και μεταξύ Σοσιαλιστών, ριζοσπαστικής Αριστεράς, Κομμουνιστών και Πρασίνων.

Ως προς το τελευταίο, ειδικής σημασίας θεωρούνται οι υπόγειες μέχρι στιγμής κινήσεις Μακρόν και Ρέντσι για νέα πολιτικά μοντέλα και ομάδες εκπροσώπησης ακόμη και σε επίπεδο Ευρωκοινοβουλίου. Σε ό,τι αφορά στον γερμανικό γρίφο, η θέση της Αθήνας έγινε απολύτως σαφής με την παραίνεση του πρωθυπουργού προς τον Σουλτς να προσέλθει στη συζήτηση με τη Μέρκελ για τον «μεγάλο συνασπισμό». «Μας ενδιαφέρει ποιος θα είναι ο νέος υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας και μας ενδιαφέρει επίσης να προχωρήσει το σχέδιο Μακρόν. Και για τα δύο η εμπλοκή του SPD στη γερμανική κυβέρνηση είναι κρίσιμη», λέει πηγή που παρακολουθεί τις εξελίξεις, σημειώνοντας με νόημα ότι η εμπλοκή αυτή «δεν περνά απαραιτήτως από τη συμμετοχή σε “μεγάλο συνασπισμό” – μπορεί να είναι και στήριξη του SPD σε μια κυβέρνηση μειοψηφίας Χριστιανοδημοκρατών και Πρασίνων».

Εάν όλα τα κομμάτια αυτού του παζλ μπουν εγκαίρως στη σωστή θέση, τότε το τρένο της «αλλαγής» στην Ευρώπη μπορεί να έχει υψηλές ταχύτητες και για την Ελλάδα. Διότι το «κάν’ το όπως η Πορτογαλία» μπορεί να είναι το σύνθημα, ο αναγκαστικός και κομβικός σταθμός όμως παραμένει η Γερμανία…

 Άρθρο στη ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ